Sán dây là một trong những bệnh cực kỳ nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Tuy nhiên hiện nay có khá nhiều người chủ quan và coi nhẹ căn bệnh này. Bởi sán dây hay trứng sán dây rất khó nhận biết thường có trong một số đồ ăn của con người. Thông thường người bị bệnh thường không hề có triệu chứng nên khi chỉ vừa nhiễm bệnh, người bệnh không hề hiện diện được trong cơ thể mình đang có chuyển biến gì.
Chỉ đến khi sán dây phát triển đến một mức độ nào đó ảnh hưởng đến ruột và dạ dày gây nên những triệu chứng vàng da, đau bụng. Lúc này người bệnh mới đi tới bệnh viện để thăm khám mới có thể phát giác được bệnh. Vậy sán dây lây nhiễm cho người qua đường nào? Có những triệu chứng cũng như những nguyên nhân gì gây bệnh? Cùng bài viết đi vào tìm hiểu ngay những câu hỏi sau đây nhé!
Mục lục:
Giải đáp bệnh sán dây là bệnh gì?
Bệnh sán dây hay còn có tên khác là bệnh sán dải thường kí sinh ở đường ruột của người bệnh. Sán dây là loài ký sinh có thân dẹp, màu trắng đục và có nhiều đốt nối tiếp nhau nhưng không hề có bộ phận tiêu hóa. Đặc biệt hơn nữa là cơ thể của loài này dài và hẹp nên có cái tên là sán dây.
Nguyên nhân gây ra bệnh là do ăn phải trứng sán dây từ thức ăn vào cơ thể thông qua quá trình ăn uống. Đặc biệt là những người có thói quen ăn tái, ăn sống hoặc nấu ăn chưa chín kỹ thì tỷ lệ mắc bệnh là rất cao.
Thông thường khi cơ thể bị nhiễm ký sinh trùng sán dải trì chỉ biểu hiện các triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng gì quá nổi bật. Cơ thể chỉ thấy hơi mệt mỏi, đau bụng và tiêu chảy, tùy vào từng loại sán dây bạn mắc phải mà sẽ có những triệu chứng khác khau.
Phân loại sán dây
Sán dây là sẽ không thể sống một mình trong môi trường bên ngoài mà chúng phải tồn tại trong ruột của động vật và con người. Thông thường đây sẽ là cả một chu kỳ khá dài của sán, và thông thường khi xâm nhập vào cơ thể thường ở hai hình thức sán trường thành và ấu trùng sán. Vật chủ trung gian thường là heo, bò hoặc cá là những loại thường hay gặp nhất nên thường có tên là sán dây lợn, sán dây bò và sán dây cá.
Sán dây lợn
Sán dây lợn là một trong những loại mà chúng ta thường hay gặp nhất, bởi thông thường thịt lớn chiếm đa số trong khẩu phần ăn của người dân Việt Nam. Vì vậy khi sơ chế thịt lợn cần chú ý xem trong thơ thịt có gì đó lợn cợn nổi lên hay không. Thông thường miếng thịt lợn có lợn cợn nổi lên như hạt gạo thì có khả năng cao đó chính là ấu trùng sán dây.
Sán trưởng thành có chiều dài từ 2 – 4m, số đôt lên tới 800 – 1000 sẽ có đầu, cổ và đốt sán.
Trứng sán có hình cầu, lớp vỏ bao bọc có đường kinh khoảng 35 mcm, bên trong trứng có chứa phôi 6 móc.
Nang của ấu trùng lợn có màu trắng đục có kích thước 10x8mm, ở bên trong chứa dịch và ấu trùng sán. Phần đầu của ấu trùng sán có 4 đĩa hút và 2 hàng móc rất giống với đầu sán trưởng thành.
Sán dây bò
Đối với sán dây bò cũng gần tương tự như sán dây lợn nhưng tùy thuộc vào vật chủ nên cũng có một số điểm khác biệt như sau:
Đối với sán trưởng thành sẽ có chiều dài từ 4 – 10m, tuy nhiên đầu sán dây bò có hình trái lê với đường kính 1 – 2mm có tất cả 4 đĩa hút. Tuy nhiên chủy và móc tiêu biến không có. Phần đốt già có chiều dài gấp 2,5 – 3 lần chiều ngang, phần đốt sán tự động bò ra ngoài nên đôi khi bạn có thể thấy ở mền chiếu, quần áo.
Trứng của loại ký sinh này cũng giống như sán dây heo có kích thước giao động từ 30 – 4 mcm.
Đối với nang ấu trùng sẽ nhỏ hơn so với nang ấu trùng sán dây heo, kích thước giao động từ 6 – 8mm x 3-5mm và có màu đỏ vì có chứa myoglobin, có chứa đầu ấu trùng ở bên trong.
Sán dây cá
Sán dây cá cũng sẽ có những đặc điểm riêng biệt khác hoàn toàn với hai loại sán dây bò và sán dây heo:
Đối với sán trưởng thành thì đây sẽ là loại sán lớn nhất kí sinh trên cơ thể người, có màu trắng ngà hoặc sẽ có màu xám ngả vàng. Có chiều dài lên tới 10 – 12m, gồm 3000 – 4000 đốt. Phần đầu của loài sán này nhỏ hình thuẫn, có kích thước từ 0,7 – 2,3 mm và không có địa hút mà rẽ có 2 rãnh hút. Phần đốt trưởng thành có hình thang, chiều dài sẽ ngắn hơn chiều ngang và kích thước rơi vào 10 – 12mm x 3 – 4mm.
Trứng của sán dây cá có màu vàng nâu, vỏ mỏng có nắp gần như trứng sán lá hơn, tuy nhiên kích thước có phần nhỏ hơn. Kích thước sẽ rơi vào khoảng 70 x 45 mcm, chưa phôi lúc vừa đẻ.
Sán dây lây nhiễm cho người qua những con đường nào?
Ký sinh trùng sán dây cũng sẽ được chia ra làm 2 lớp:
- Sán dây sẽ ký sinh ở người trong giai đoạn trưởng thành, lúc này chúng sẽ ký sinh ở trong ruột nạn nhân. Nói cách khác cơ thể người là ký chủ vĩnh viễn của tất cả các loại sán dây, từ sán dây heo cho đến sán dây trung bình và sán dây nhỏ.
- Sán dây ký sinh ở người trong giai đoạn ấu trùng, cơ thể người chính là ký chủ trong giai đoạn “ký sinh nhầm” thay vì chúng phải ký sinh trên động vật.
Sán dây lây nhiễm cho người qua con đường ăn uống là chủ yếu. Bởi đa số hiện nay chúng ta đều có thói quen ăn hàng, mà chúng ta không thể kiểm soát hết chỗ thực phẩm chúng ta nạp vào cơ thể có đủ bảo đảm hay không. Có rất nhiều cơ sở bất chấp sử dụng các loại thịt kém chất lượng để chế biến món ăn.
Nếu trong các loại thịt bò, thịt cá, hay thịt heo có chứa ấu trùng nang sán khi đi vào cơ thể người chúng sẽ có điều kiện để phát triển một cách thuận lợi. Tuy nhiên trường hợp này chỉ xảy ra khi chúng ta không chế biến chín các món ăn. Khi các nang sán đi vào trong cơ thể sẽ phát triển thành sán dây lợn, sán dây bò và sán dây cá ký sinh ở ruột non của cơ thể người.
Nếu bạn nghĩ trứng sán chỉ có trong thịt thì đó là một sai lầm. Thông thường người dân Việt Nam có thói quen sử dụng phân bón động vật để tưới rau, hoa quả,… Điều này đồng nghĩa nếu trong phân bón đó có chứa trứng sán thì dù bạn có sử dụng rau củ, hay trái cây đều có khả năng bị sán rất cao. Đặc biệt là ấu trùng của sán dây lợn. Ngoài thịt, rau thà, rau củ thì nếu nước không được đun sôi thì khả năng rất cao bạn cũng sẽ mắc phải loại sán này.
Triệu chứng khi nhiễm sán dây
Ở đây để nhận biết các triệu chứng nhiễm sán chúng ta có thể chia ra làm 2 giai đoạn.
Bệnh sán dây trưởng thành
Thông thường khi người bị bệnh sán dây dây trong giai đoạn trưởng thành biểu hiện bệnh nhẹ, hoặc không có triệu chứng đặc biệt. Đến khi tình cờ làm xét nghiệm phân mới thấy có đốt sán.
Ở một số trường hợp bệnh nhân có thể thấy cơ thể bồn chồn, đầu đau nhức, sụt cân, tiêu chảy thành từng đợt. Nhiều khi cảm thấy vùng bụng đau sẽ lan xuống ruột do sán dây bắt đầu di chuyển từ ruột non xuống ruột già gây cọ xát vào vùng vân hồi kết.
Còn đối với những người có thể chất kém có như trẻ em, người bị suy nhược thần kinh có thể có những triệu chứng như co giật, thay đổi tính tình hay rối loạn tim mạch.
Ngoài ra nhiều người sẽ có hội chứng cơ thể bị thiếu máu, nguyên nhân chính là do cơ thể đang bị thiếu hụt B12.
Bệnh trong giai đoạn ấu trùng
Trong giai đoạn này người ta còn hay gọi là người gạo, vì chúng sẽ di chuyển khắp nơi trong cơ thể, ấu trùng sán dây có thể các loại bệnh cảnh nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Thông thường chúng sẽ phát triển ở các vùng ngoài da, ở vùng phổi, gan, mắt, các cơ, và phần mô dưới da, nguy hiểm hơn là ở trong não. Lúc này có thể gây biến chứng ảnh hưởng đến tính mạng con người.
Khi ấu trùng Taenis solium đi vào cơ thể gây tổn thương cho lục phủ ngũ tạng, còn ấu trùng Echinococcus granulosus và ấu trùng multilocularis sẽ gây ra tình trạng bệnh hydatid phế nang. Còn loại ấu trùng Spiromentra erinacei có khả năng cao cũng sẽ lây cho người.
Nguyên nhân mà cơ bị nhiễm sán dây
Không trừ một ai, khi đã ăn phải ấu trùng sán dây hoặc trứng sán dây đều có khả năng nhiễm sán. Các nguyên nhân phổ biến khiến cơ thể bị nhiễm các loại sán dây bao gồm có.
Ăn phải trứng của sán
Thông thường trứng sán dây sẽ đi vào cơ thể con người qua 3 con đường chính là: Thức ăn, nước uống và đất bị ô nhiễm. Các vật chủ là động vật như lợn, trâu, bò,… có sán dây thì khi các đốt hoặc trứng sán có trong phân rơi ra ngoài, mỗi đốt không may đi vào cơ thể có thể lên đến cả nghìn trứng.
Sau đó trứng sẽ nở thành ấu trùng, đi vào ruột sau đó di chuyển và lây nhiễm ra các bộ phận khác trong cơ thể con người. Loại ấu trùng này phổ biến nhất là loại sán dây lợn.
Ăn thịt hoặc cá bị nhiễm bệnh
Gỏi cá, thịt bò tái hoặc chỉ được làm chín 80% cũng chính là nguyên nhân gây nên bệnh này. Ấu trùng và trứng khi đi vào thành ruột có thể phát triển thành sán dây trưởng thành. Những nước có sản lượng tiêu thụ cá lớn thường là những quốc gia có tỷ lệ người bị nhiễm sán dây cao nhất.
Khi một con sán dây đạt đến mức độ trưởng thành có thể có những đặc điểm sau:
- Có tuổi thọ lên đến 20 năm.
- Có chiều dài lên đến 15m.
- Có thể tự gắn vào thành ruột non.
- Có thể đi qua hệ thống tiêu hóa của con người và đào thải qua phân.
Lây truyền từ người sang người
Sán dây cũng có thể lây truyền từ người này sang người khác. Đây cũng chính là loại sán dây duy nhất có thể trải qua toàn bộ một vòng đời của chúng trong một vật chủ duy nhất. Đây còn được biết đến như là loại sán dây lùn là một trong những loại bệnh nhiễm sán dây phổ biến nhất trên thế giới.
Lây nhiễm từ côn trùng sang người
Ở một số loại bọ như bọ chét có thể nhiễm trứng sán vì những loại bọ này có thể ăn phân của các loài động vật đang bị nhiễm bệnh. Hoặc sẽ ký sinh ở châu chấu, muỗng,.. những loại côn trùng này cũng sẽ trở thành”vật chủ tạm thời” của sán dây. Những loại côn trùng này sẽ có vai trò như vật chủ trung gian và sán dây sẽ chuyển từ trứng sang giai đoạn trưởng thành.
Loại nhiễm trùng này xảy ra nhiều với loại sán dây lùn. Thường gặp phải ở những nơi có điều kiện sống không sạch sẽ, có chất lượng vệ sinh kém.
Do tái nhiễm sán
Khi chúng ta biết và trong quá trình điều trị, việc cơ thể tái nhiễm nếu không tuân thủ các biện pháp vệ sinh là một chuyện xảy ra thường xuyên. Trứng sán có thể có trong phân nên việc không rửa tay sau khi đi vệ sinh sẽ làm tăng nguy cơ tái nhiễm rất cao.
Không chú ý đến các yếu tố nguy cơ nhiễm sán dây
Các yếu tố rủi ro thông thường hay gặp gồm có:
- Công việc đòi hỏi tiếp xúc với động vật: Thông thường sẽ xảy ra ở những trang trại không được xử lý phân chăn nuôi hiệu quả. Nuôi heo thả rông, giết mổ trong môi trường không được sạch sẽ.
- Vệ sinh kém: Rửa tay với nước rửa tay sẽ có thể ngăn chặn đến 99% nguy cơ bị nhiễm sán dây. Vì khi ăn uống chúng ta đưa tay lên miệng thì vô tình sẽ bị nhiễm trứng sán.
- Đi du lịch đến những nơi có chất lượng vệ sinh kém, chất lượng cuộc sống chưa cao thì cơ thể có thể nhiễm sán dây cao hơn.
Sán dây thường ký sinh ở đâu?
Chính thói quen ăn uống và sinh hoạt có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của chính bạn, thông thường sán dây sẽ ký sinh tạm ở các vật chủ như:
- Sán dây trưởng thành ký sinh ở ruột non của cơ thể người.
- Ấu trùng sán dây lợn ký sinh ở mọi tổ chức sống, ở các loại động vật có vú như người, lợn, trâu, bò, cừu, dê, ngựa, thỏ, chó, mèo,…
- Sán dây cá chính là loiaj sán dây lợn ký sinh ở ruột non của ngươi và các loại động vật ăn cá như mèo, gấu, chim chóc,…
Các biến chứng có thể xảy ra
Việc cơ thể bị biến chứng trên cơ thể người có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó sẽ bao gồm loại sán dây và người bệnh có được điều trị kịp thời hay không:
Bệnh sán dây
Đối với người ăn phải sán dây lợn sẽ có nguy cơ cao bị nhiễm ấu trùng sán. Ấu trùng có thể thoát ra khỏi ruột sau đó lây nhiễm đến các mô và các cơ quan khác trong cơ thể người. Điều này sẽ gây tổn thương đến các cơ quan đó, đối với những trường hợp không kịp thời chữa trị sẽ dẫn đến tử vong.
Bệnh sán dây thần kinh
Đây là một trong những biến chứng nguy hiểm của nhiễm sán dây lợn. Lúc này não và hệ thần kinh sẽ bị ảnh hưởng một cách nghiêm trọng. Người mắc bệnh sẽ gặp những triệu chứng nhức đầu nghiêm trọng, các vấn đề liên quan đến thị lực, co giật, viêm màng não và lú lẫn. Trong nhiều trường hợp không có được sự can thiệp y tế kịp thời sẽ có thể gây đến tình trạng tử vong.
Điều trị bệnh nhiễm sán dây
Nếu bạn nhận thấy cơ thể có những triệu chứng như trên thì cần đến ngay trung tâm y tế gần nhất để kịp thời chữa trị. Thông thường sẽ có những biện pháp như sau:
Sử dụng thuốc
Thuốc nhuận tràng có thể giúp đào thải sán dây theo đường đại tiện ra khỏi cơ thể. Nếu bệnh nhân bị nhiễm sán dây lợn, bác sĩ có thể kể cho bạn sử dụng thuốc đặc trị.
Sau đó phân của người bệnh sẽ được kiểm tra lại nhiều lần trong khoảng 1 – 3 tháng sau khi đã sử dụng thuốc. Nếu bạn tuân thủ theo lời của bác sĩ sẽ cho kết quả khỏi bệnh lên tới 95%.
Sử dụng thuốc chống viêm
Nhiễm trùng sán dây có thể gây ảnh hưởng đến các mô bên ngoài đường ruột. Người bệnh có thể cân nhắc sử dụng các loại thuốc kháng viêm để giảm bớt tình trạng sưng, tấy đỏ do sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.
Thực hiện phẫu thuật
Nếu như bệnh chuyển qua giai đoạn u nang thì cần thực hiện phẩu thuật vì chúng có thể phát triển trong các cơ quan nội tạng. Lúc này các bác sĩ sẽ tiêm thuốc vào u nang để tiêu diệt các ấu trùng sán dây trước khi loại bỏ u.
Cách phòng ngừa bệnh sán dây
Để có thể phòng tránh được bệnh sán dây bạn có thể làm theo các cách sau:
- Đối với các nguồn lây bệnh cần trị dứt điểm, không những vậy khi vệ sinh cá nhân và khi đi đại tiện hay tiểu tiện cần phải chú ý đi đúng chỗ và thường xuyên vệ sinh nhà vệ sinh.
- Trong quá trình chăn nuôi động vật và xử lý phân cần phải đúng cách. Nên hạn chế đối đa khi tiếp xúc với trứng và nang của sán dây. Chăn nuôi hợp vệ sinh, tránh thả rông gia súc.
- Thực hiện tốt quy chuẩn vệ sinh, rửa tay bằng xà trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Kỹ tính với việc lựa chọn thực phẩm trước khi nấu thực phẩm, việc rửa thật sạch rau củ bằng nước cũng là một trong những cách đề phòng sán dây.
- Phải đảm bảo ăn chín, uống sôi, nhiệt độ để thịt chín kỹ ít nhất phải đảm bảo 66 độ C để tiêu diệt được ấu trùng và trứng sán dây.
- Thường xuyên vệ sinh khu vực nấu ăn, vệ sinh dao, thớt và khử trùng thường xuyên để có thể kịp thời loại bỏ ấu trùng của sán dây.
- Không để thực phẩm chín và thực phẩm sống cùng nhau, sau khi chạm vào thịt sống cần rửa lại tay bằng xà phòng. Đối với các loại thịt sấy hay hun khói cũng cần chú ý trước khi sử dụng.
Xem thêm:
Cách giảm mỡ bụng cho người đau dạ dày.
Kết luận
Sán dây lây nhiễm cho người qua những đường nào bài viết đã bật mí cho bạn. Vì vậy bạn cần chú ý đến chế độ ăn uống của mình nhiều hơn. Để có thể bảo vệ được sức khỏe của mình cũng như người thân thì phải ưu tiên những món chín thật kỹ. Dù là bệnh nào cũng không thể chủ quan được. Bạn sẽ không thể biết sẽ có chuyện gì xảy ra tiếp theo vì vậy hãy chú ý hơn đến vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như vệ sinh khu vực mình sống thường xuyên nhé!
